Thí sinh trong kỳ thi trung học phổ thông quốc gia năm 2017. Ảnh: Giang Huy.
Hai năm trước, Nguyễn Văn Đức tốt nghiệp cử nhân chuyên ngành kinh tế ở một trong những đại học hàng đầu Việt Nam. Bây giờ, cậu chạy xe ôm ở Hà Nội, thu nhập 250 USD một tháng, theo Bloomberg.
Đức là người duy nhất trong ba anh chị em được vào đại học nhờ bố mẹ làm thêm ngoàiꦐ gi🅺ờ. Cậu là một trong số hàng nghìn sinh viên Việt Nam không tìm được việc đúng chuyên ngành, dù tỷ lệ thất nghiệp ở Việt Nam chỉ có 2,3%.
"Ở đại học, chúnꦓg tôi nặng về học lý thuyết, các môn tư tưởng, chính trị", ♐chàng trai 25 tuổi nói.
Hệ thống giáo dục phổ thông của Việt Nam trang bị cho học sinh đủ kỹ năng cơ bản làm lao động chân tay với mức lương thấp, nhưng bậc đại học và cao đẳng lại không giúp được sinh viên chuẩn bị kỹ năng cần thiết cho công việc phức tạp hơn. Trong tình hình lương trung bình tăng, doanh nghiệp sản xuất đang c🐼huyển khỏi Việt Nam sang các nước có nhân công rẻ hơn, sự yếu kém về giáo dục có thể đe dọa mục tiêu nâng mức thu nhập bình quân của Việt Nam lên gấp đôi, theo chuẩn 4.000 USD của Ngân hàng Thế giới.
"Nhiều quốc gia không sớm phát triển giáo dục đã rơi vào bẫy thu nhập trung bình, khi thiếu nhân lực trình độ cao để đưa đất nước lên bước phát triển kinh tế cao hơn", ông Sco🐈tt Rozelle,꧅ chuyên gia kinh tế, đại học Stanford, nhận xét.
Singapore, Hàn Quốc và Đài Loan đã phát triển hệ thống giáo dục chất lượng cao trước khi nền kinh tế❀ cần lực lượng có bằng cấp cao này. Ngược lại, các nền kinh tế như Argentina, Brazil và Mexi🌌co phát triển chậm lại sau khi đạt mức thu nhập trung bình, một phần bởi thiếu đầu tư đúng mức vào giáo dục, ông Rozelle nói.
Ở Việt Nam, sinh viên thường dành nhiều thời gian trong hai năm đầu học về tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ nghĩa xã hội và lịch sử Đảng và ít chú trọng hoàn thiện kỹ năng theo mong muốn của nhà tu♐yển dụng. Theo Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam, doanh nghiệp không muốn trả tiền thuê người lao động c𒁏ó bằng cấp nhưng thiếu kỹ năng tương xứng. Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên có bằng đại học là 17%.
Áp lực
"Cáꦫc công ty𝓀 tư nhân và nước ngoài muốn tuyển lao động lành nghề, muốn thuê các nhà quản lý và kỹ sư giỏi", Nguyễn Xuân Thành, cán bộ nghiên cứu cao cấp tại Trường Harvard Kennedy (HKS) "Tầng lớp trung lưu đang tăng lên. Các gia đình Việt Nam muốn có chất lượng giáo dục tốt hơn. Do đó, áp lực đang đè lên hệ thống chính trị".
Ngày càng nhiều bố mẹ đưa con sang nước ngoài du học với mong muốn tương lai tìm được việc làm tốt. Số lượng du học sinh Việt Nam tại nhật Bản đã tăng gấp 12 lần trongౠ 6 năm lên 54.000 người, tính🐓 đến tháng 5/2016, theo số liệu của Tổ chức Dịch vụ Sinh viên Nhật Bản.
Chính phủ cũng thừa nhận thách thức này.
"Chính phủ đang cố gắng nâng cao chất lượng đào tạo đại học và cao đẳng", ông Nguyễn Minh Thuyết, tổng chủ biên chương trình giảng dạy mới của Bộ giáo dục, nói. "Chúng ta cần cải tổ chương trình giảng dạy để giảm đào tạo các môn không t💝hực tế. Tuy nhiên, tiến độ đổi mới vẫn còn rất chậm".
Sinh viên Việt Nam ở Nhật. Ảnh minh họa: Waseda.
Việt Nam đã mở rộng số lượng trường cao đẳng và đại học toàn quốcᩚᩚᩚᩚᩚᩚᩚᩚᩚ𒀱ᩚᩚᩚ lên 450 trong thập kỷ qua. Chính phủ có kế hoạch đào tạo 560.000 tân sinh viên vào năm 2020 và❀ dự kiến, tăng 8% sau 10 năm.
Theo Viện Khoa học Lao động và Xã hội, dù tỷ lệ biết chữ ở Việt Nam là 97%, nhưng năm ngoái, chỉ một phần ba lao động 𒈔Việt tốt nghiệp cấp ba. Trong giai đoạn phát triển này, Việt Nam đã đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh ngay cả khi năng suất thấp. Ngân hàng Thế giới dự báo tăng trưởng của Việt Nam sẽ giữ mứܫc trên 6% cho tới năm 2019.
Việt Nam là một trong những nước có năng🎉 suất công nghiệp thấp nhất trong ASEAN. Singapore có năng suất cao gấp 26 lần Việt Nam; Malaysia gấp 6,5 lần, còn Thái Lan và Philippines ✨gấp khoảng 1,5 lần.
Vẫn có những lý do để lạc quan hơn về tương lai. Đại học Fulbright Việt Nam, tổ chức giáo dục độc lập và phi lợi nhận đầu tiên do chính phủ phê duyệt và đ🍷ược Bộ Ngoại giao Mỹ đầu tư, sẽ bắt đầu hoạt động vào mùa thu này, hiệu trưởng Đàm Bích Thủy cho biết. Trường sẽ giảng dạy về chủ nghĩa Mác, cũng như các triết gia khác như Hegel và Kant, giống các trường đại học phương Tây.
Khối doanh nghiệp cũng đang xây dựng các chương trình giáo dục tăng cường kĩ năng cho người lao động. Tập đoàn FPT đã mở nhiều trung tâm đào tạo trên cả nước với khoảng 20.000 học sinh và sinh viên theo học các chương trình trung học phổ thông, đại học và cꦏao đẳng. Tập đoàn Intel đã cam kết chi 22 triệu USD cho một số chương trình đào tạo.
Đối với những người mắc kẹt trong hệ thống giáo dục nhà nước, giáo dục có thể "gây lãng phí lớn về thời gian và tiền bạc", ôngꦡ Lưu Quang Tuấn, phó viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội cảnh báoꦍ. "Nhiều sinh viên ra trường thiếu các kỹ năng quan trọng như làm việc nhóm và kỹ năng tổ chức để làm việc trong doanh nghiệp. Điều này đang kìm chân cả nền kinh tế".
Hồng Hạnh