'Cú hích' - góc nhìn về kinh tế học hành vi

Cuối tháng 10, sách của Richard H. Thaler - đoạt giải Nobel Kinh tế năm 2017 - và Cass R. Sunstein, được tái bản với nhiều cập nhật và sửa đổi, ra mắt độc giả💛 trong nước.

Richard H. Thaler, 78 tuổi, là giáo sư Kinh tế học của Đại học Chicago (Mỹ). Ông được xem là "cha đẻ" của Kinh tế học hành vi, môn khoa học gồm tâm lý học, hành vi tiêu dùng và kinh tế học. Năm 2017, ông được trao giải Nobel Kinh tế vì những đóng góp trong lĩnh vực kinh tế học hành vi. Hiện Thaler là thành viên Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia, Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Mỹ. Ông còn là tác giả cuốn Misbehaving: The Making of Behavioral Economics.

Trong 16 chương sách, các tác giả trình bày "cú hích" là khái niệm trong khoa học hành vi, lý thuyết chính trị và kinh tế học hành vi. Lý thuyết này chỉ ra hoạt động củng cố tích cực và đề xuất gián tiếp sẽ tác động đến hành động🥂 và khả năng ra quyết định của một nhóm, tổ chức hoặc cá nhân. Cú hích trái ngược những cách thông thường để đạt được sự tuân thủ hay quy định.

Từ khi💟 xuất bản lần đầu năm 2008 đến nay, 💮tác giả nhận thấy một số thông tin trong sách đã trở nên lỗi thời, cần được cập nhật và sửa đổi cho phù hợp với sự phát triển của thời đại. Hay nhiều vấn đề thời sự Thaler và Sunstein từng đề cập trong phiên bản cũ đã được một số quốc gia giải quyết.

Phần lớn sách được viết lại nhưng mở đầu vẫn giống bản cũ, kể câu chuyện về chuỗi quán ăn tự phục vụ của nhân vật Carolyn. Từ đây, các khái niệm về "kiến trúc lựa chọn", "chủ nghĩa gia trưở♑ng tự do" được bàn luận. Tác giả cập nhật những vấn đề của thời đại, từ chương trình tiết kiệm hưu trí, đến tài chính cá nhân cho bảo hiểm y tế, biến đổi khí hậu, COVID-19. Thaler và Sunstein phân tích và dẫn chứng những ảnh hưởng, tác động của cú hích, đồng thời đề xuꦏất những giải pháp cho việc sử dụng khái niệm này để giải quyết vấn đề trong cuộc sống.

Ở sáu chương được thêm mới, tác giả dành hai phần đề cập đến chủ đề "sự tiết lộ thông minh" và "bùn lắng". Theo đó, sự tiết lộ thông minh giúp người tiêu dùng đưa ra những quyết định hiệu quả hơn. Còn bùn lắng là những lực cản của kiến trúc lựa chọn gây ảnh hưởng đến tổng thể qu♊yết định. 🐠Các chủ đề này được xây dựng để hướng đến việc tạo ra cú hích dễ dàng.

Dựa trên nghiên cứu về tâm lý học và kinh tế học hành vi, Thaler và Sunstein chứng minh con người thường bị ảnh hưởng bởi các cú hích tinh vi trong quá trình ra quyết định của bản thân. Tác giả cho rằng nguyên tắc căn bản nhất để thực hiện cú hích được tóm gọn trong ♔câu: "Làm cho việc cần làm trở nên dễ dàng". Khái niệm cú hích không phải thuế hay phạt vạ, nó🐟 không hạn chế quyền tự do lựa chọn của mỗi người mà là cách tiếp cận nhằm cải thiện quá trình ra quyết định và thúc đẩy hành động tích cực.

Tác phẩm được nhiều nhà kinh tế và nhà hoạch định chính sách đón nhận. Theo Goodreads, sách giúp tạo ra hơn 400 "đội tạo cú hích" trong chính phủ Anh, Đức, Nhật Bản. Cú hích được sử dụng như một khái niệm mới trong giới doanh nhân, người tiêu dùng trên thế giới. Trang The Economist vinh danh tác ph𝔍ẩm là một trong những cuốn sách hay nhất năm 2008.

Trên The Economist, giáo sư tâm lý học Daniel Kahneman - giải Nobel Kinh tế 2002 - đánh giá: "Tác phẩm này chứa đựng những điều tuyệt vời: Hài hước, hữu ích và khôn ngoan". Tờ The Boston Globe nhận xét: "Cuốn sách không chỉ hài hước mà còn chứa đựng những ý tưởng hay mà mọi người quan tâm về vấn đề ki🦂nh tế có thể áp dụng".

Tuy vậy, quyển sách tạo ra tranh cãi ở lĩnh vực đạo đức học và khoa học chính trị. The Observer quan ngại cú hích c💦ủa chính phủ làm suy giảm quyền tự do cá nhân. Trang này cho rằng nếu cú hích dẫn đến những thay🎉 đổi lớn trong việc ra quyết định của mỗi người, được nhà nước sử dụng để tác động đến hành vi của công dân thì sẽ tạo ra rủi ro trong việc quản lý chính sách.

Cass R. Sunstein, 69 tuổi, là giáo sư nổi tiếng về luật học tại Đại học Robert Walmsley thuộc Trường Luật Harvard. Năm 2009 - 2012, Sunstein là quản lý của Văn phòng Thông tin và Quản lý Nhà Trắng (OIRA), trực thuộc Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng (OMB). Năm 2020-2021, ông là chủ tịch nhóm Tư vấn kỹ thuật về Sức khỏe và Thấu hiểu hành vi của Tổ c🦩hức Y tế thế giới (WHO). Sunstein từng nhận Giải thưởng Holberg, được trao cho các học giả có đóng góp xuất sắc trong lĩnh vực nghiên cứu nghệ thuật, nhân văn, khoa học xã hội, luật học vào năm 2018.

Quế Chi