Bu꧂ổi nói chuyện diễn ra trong không gian nhà hát Duyệt Thị Đường, hoàng thành Huế, nhân kỷ niệm 79 năm ngày mất của hoàng đế yêu nước Hàm Nghi (1871-1944).
✨Theo chính🃏 sử triều Nguyễn, vua Hàm Nghi tên thật là Nguyễn Phúc Ưng Lịch, là con trai thứ năm của Kiên Thái Vương Nguyễn Phúc Hồng Cai. Từ nhỏ, ông sống trong cảnh bần hàn, dân dã với mẹ chứ không như hai người anh ruột ở trong cung là vua Đồng Khánh và vua Kiến Phúc.
Năm 1884, vua Hàm Nghi được các phụ chính đại thần chủ trương chống Pháp là Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết đưa lên ngôi lúc 13 tuổi. Sau khi kinh đô Huế thất thủ năm 1885, vua Hàm Nghi được Tôn Thất Thuyết đưa vào rừng núi Tân Sở. Tại đây, vua ban chiếu Cần Vương, kêu ꦫgọi sĩ phu và nông dân nổi dậy chống Pháp giành độc lập.
Dân chúng hưởng ứn🐭g phong trào rất đông. Giặc Pháp đã bắt vua Hàm Nghi, ngày 25/11/1888 đưa ông xuống tàu đi vào Lăng Cô. Chiều 13/1/1889, vua đến thủ đô Alger của Algérie và qua đời tại đây năm 1944 do ung thư dạ dày.
Tiến sĩ Amandine Dabat trong buổi nói chuyện về vua Hàm Nghi chiều 10/1. Ảnh: Võ Thạnh
Tiến sĩ Amandine Dabat cho biết, khi nghiên cứu để làmཧ luận án tiến sĩ, bà đã tiếp cận h💃ơn 2.500 tài liệu quý gồm các thư từ, tranh, ảnh của vua Hàm Nghi từ gia đình. Từ nguồn tư liệu này, bà biết vua không bao giờ nguôi ngoai nhớ thương đất nước.
Thời gian đầu ở Alger, vua không chịu 𒊎hợp tác học tiếng Pháp. Tại đây, chính quyền Pháp coi vua Hàm Nghi là đối tượng nguy hiểm. Ngược lại, chính quyền bảo hộ ở Algeria lại nhận thấy vua hiền lành, gần gũi và dễ mến... nên đã nới lỏng sự kiểm soát đối với ông.
Sau đó, nhờ tiếp xúc với một nhà♛ truyền giáo, vua Hàm Nghi bắt đầu học tiếng Pháp và đượಌc người phiên dịch tên Trần Bình Thanh giới thiệu gặp gỡ họa sĩ Marius Reynaud. Từ đó, ông được hướng dẫn tiếp thu hội họa phương Tây.
Tuy nhiên, người Pháp khi♑ đó muốn chứng minh một điều ngược lại. Họ đã may các bộ đồ hoàng tử tại cửa hàng hoàng gia theo lối Pháp và ép vua Hàm Nghi chỉ được phép mặc theo lối đó. Họ chụp lại các bức ảnh vua mặc quần áo hoàng tử Pháp rồi gửi về An Na💫m. Chính phủ thực dân đương thời muốn qua bức ảnh có thể truyền thông điệp đến dân chúng rằng vị vua mà họ tôn kính đã thực sự quy phục người Pháp.
Chân dung tự họa của vua Hàm Nghi, năm 1896. Ảnh tư liệu.
N🅷ăm 1896, trong tình cảnh bị cưỡng bức đủ điều, vua Hàm Nghi đã đến với hội họa và thực hiện bức chân dung tự họa bằng chì than đầu tiên. Bức chân dung được vẽ theo ảnh chụp khi nhà vua mới lưu ꦚvong vài năm và trang phục trong ảnh vẫn thuần túy phong cách hoàng gia Việt Nam.
Sau đó, ông đã in sao hàng loạt 🐬và tặng bức họa này cho những người ông gặp như tấm thẻ xã giao theo phong tục thời bấy giờ, nhưng mục đích chính là muốn nói: "Tôi vẫn là vua của nước An Nam và người Pháp không thể khuất phục được lòng yêu nước, lòng tự tôn dân tộc của vị vua như tôi".
Nhà vua cũng gửi hai thẻ thăm viếng xã giao này về Đông Dương cho viên tướng Rheinart thường trú ở An Nam và cho Toàn quyền Đô💝ng Dương Richaud. Trong ꦑthẻ đó, ông đã tự ký và gọi mình là "Người chiến đấu chống lại người Pháp".
Tiến sĩ Amandine Dabat cho rằng, hành động của vua Hàm🤡 Nghi mang đến cho công chúng một cái nhìn mới về ông - không chỉ là vị vua yêu nước, suốt đời hướng về cội nguồn, suốt đời chỉ mặc quốc phục mà còn là nghệ sĩ tài hoa với nhiều tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, đặc biệt là trong lĩnh vực hội họa.
Võ Thạnh