Dostoevsky - nhà văn của lương tri

Những ngày này, người Nga tổ chức nhiều hoạt động kỷ niệm 200 năm ngày sinh Dostoevsky. Theo tờ Irish Times, tác phẩm kịch, triển lãm về nhà văn diễn ra khắp đất nước. Ở Saint Petersburg, nơi Dostoevsky yên nghỉ, mọi người đặt nhiều bó hoa trên mộ ông. Vào đúng sinh nhật ông hôm 11/11, một chiếc xe bus diễu hành chân dung ông dọc bờ sông Neva. Tượng của ông được khắc trên tòa nhà là bối cảnh sống của nhân vật Raskolnikov trong tiểu thuyết Tội ác và hình phạt. Dưới bức phù điêu là dòng ghi chú: "Số phận bi thảm của những người ở khu vực này của Petersburg đã tạo tiền đề, làm ൩cơ sở chওo bài học nhiệt thành của ông về lòng tốt cho cả nhân loại".

Văn chương Fyodor Dostoevsky bất hủ nhờ được nhào nặn từ vốn sống dày dạn, thấm đẫm tư tưởng nhân văn. Ông đề cao tình người, sự giác ngộ, khao khát về cuộc sống tốt đẹp hơn. Theo tờ Outlook của Ấn Độ, ông là một trong hai văn hào vĩ đại nhất nước Nga, cùng với Lev Tolstoy. Hai danh nhân có sự khác biệt lớn về tư tưởng, cách xây dựng nhân vật do xuất thân từ hoàn cảnh khác biệt, nhưng chung mục đích tôn vinh vẻ đẹp con người. Nếu như Lev Tolstoy trải qua những ngày thơ ấu êm đềm trong một gia đình giàu có, Fyodor Dostoevsky lại bị kìm kẹp trong cảnh nghèo khó từ tấm bé. Ngoài ra, những trải nghiệm kinh hoàng trong bốn năm bị bắt giữ vì tham gia phong trào trí thức ꦐở Petersburg cũng hằn sâu trong tâm trí ông, là chất liệu trong nhiều tác phẩm của nhà văn.

Khi còn là sinh viên ngành toán và khoa học ở cao đẳng, ông đã bắt tay viết tiểu thuyết Poor Folk, xuất bản năm 1846, được giới văn học tán thưởng, đăng trên tạp chí của nhà thơ Nekrasov. Tác phẩm viết về một chàng trai bình thường, trao trái tim cho cô gái nghèo, tình yêu với cô là nguồn sáng trong cuộc đời tăm tối của anh. Khi cô kết hôn với một thanh niên giàu có, anh vẫn tôn thờ người yêu. Trên cả tình yêu, Dostoevsky đã gửi gắm thông điệp về sự đồng cảm với những ♔con người bị áp bức. Tư tưởng này xuyên suốt trong tất cả tác phẩm của ông ở giai đoạn sau.

Cuốn The House of Dead là những quan sát tinh tế, tỉ mỉ của ông t𓄧rong những ngày ở tù, có tầm vóc lớn trong nền văn học Nga. Dostoevsky đi sâu phân tích tâm lý các nhân vật giữa cuộc sống đầy đau khổ, tìm kiếm ánh sáng lương tri, nguồn hy vọng của mỗi người.

Crime and Punishment (tên Việt: Tội ác và hình phạt) là câu chuyện bi thảm về những người nghèo khổ, vật lộn sống giữa xã hội nhiều bất công. Nhân vật chính - chàng sinh viên Raskolnikov - phải bỏ học giữa chừng vì mẹ và em gái không đủ khả năng tiếp tục nuôi anh. Sống trong cảnh cùng quẫn, bị tiêm nhiễm những tư tưởng huyễn hoặc về người hùng, Raskolnikov mơ mộng được như Napoléon Bonaparte, có khả năng xóa bỏ những bất công trong xã hội. Những ý nghĩ đó thôi thúc anh giཧết mụ cầm đồ Alyona Ivanovna, người giàu "nứt đố đổ vách" trong vùng rồi cướp của. Sau vụ giết người, anh sống tr🅰ong sự đau khổ, dằn vặt của lương tâm rồi cuối cùng thú tội.

The Idiot (Chàng ngốc) - một trong nhꦫững tác phẩm hay nhất của Dostoevsky - có nhân vật trung tâm là Hoàng thân Myshkin - một chàng quý tộc thuộc dòng dõi hoàng gia đã bị phá sản. Giữa một xã hội nhốn nháo, Myshkin giữ tính cách đơn thuần, tốt bụng, khờ khạo, độ lượng. Nhà văn đặt Myshkin vào những mối quan hệ, tình huống p💜hức tạp, để làm nổi bật đời sống xã hội thời buổi nhộn nhạo. Theo nhà triết học Grayling, tác phẩm là "một trong những cuốn sách gắt gao, hấp dẫn và đáng chú ý nhất" của Dostoevsky.

Trước khi mất năm 1881, khi đã ở bên kia dốc cuộc đời, ông dành hai năm hoàn thành kiệt tác The Brothers Karamazov (tên Việt: Anh em nhà Karamazov). Tiểu thuyết với cốt t๊ruyện phức tạp, được coi là đỉnh cao trong sự nghiệp của đại văn hào. Fyodor Karamazov ma mãnh và tàn nhẫn có bốn đứa con với ba người phụ nữ. Gã chẳng nuôi nấng ai, sống sa đọa với đám đàn bà mạt hạng rồi về lại quê hương ở tuổi xế chiều. Tranh chấp người tình, tài sản với con trai, Fyodor đẩy mọi chuyện đến bi kịch. Nhân vật Alyosha - con trai thứ ba của gã Karamazov - tượng trưng cho tất cả đức tính Dostoevsky mong muốn ở loài người, lương thiện, ấm áp và nhạy cảm, là điểm sáng giữa câu chuyện u tối. Bác sĩ tâm lý học nổi tiếng người Áo - Sigmund Freud - nói: "Anh em nhà Karamazov là cuốn tiểu thuyết vĩ đại nhất từng được viết nên".

Trên tờ Scroll, cây bút Richard Herrett viết: "Trong một thế giới trực tuyến đầy rẫy âm thanh và niềm tin mù quáng, thật khó để tưởng tượng rằng các thế hệ tương lai sẽ quan tâm đến việc đọc một cuốn tiểu thuyết dài hàng nghìn trang của Dostoevsky. Nhưng họ nên làm vậy. Sách của Dostoevsky - với sự pha trộn độc đáo giữa hài kịch đen tối v🃏à miêu tả cảm xúc - nổi tiếng bởi sự u ám. Tuy nhiên, chúng có 💞thể tạo ra sự phấn chấn kỳ lạ". Theo Richard Herrett, nhà văn đấu tranh để kiếm tìm niềm an ủi và sự giải thoát, từ đó đúc kết lý tưởng phổ quát của nhân loại.

"Con người trên Trái đất phấn đấu theo đuổi lý tưởng trái với bản ngã của mình", Dostoevsky viết trong sổ ghi chép năm 1864. Về cuối đời, qua các tác phẩm của mình, ông khuyên con người không nên khuất phục trước cái ác, sự phù phiếm, ích kỷ mà đánh mất lương tri. Ngay cả trong những hoàn cảnh khốn cùng nhất, Dostoevsky vẫn hy vọng mỗi người giữ được phần thiện trong thâm tâm, như lời nhắc nhở của Alexander Petrovich - nhân vật chính trong The House of the Dead: "Người tù biết rằng mình là một tù nhân; nhưng sẽ không có 🔯nhục hình, không có xiềng xích nào khiến anh ta quên rằng mình là một con người".

Hà Thu (theo Irish Times, Scroll, Outlook)