Người dân Bắc Hà thường nhắc khách đến chơi rằng: "Khi vào nhớ dốc Trung Đô, khi☂ ra thì nhớ rượu ngô Bắc Hà". Rượu ngô đã thành thức uống mang được cả phong vị của núi rừng miền cao nguyên trắng đến với du khách gần xa mà nổi tiếng nhất là rượu ngô Bản Phố của đồng bào dân tộc H'Mông.
Với kiểu khí hậu ôn đới, mùa đông lạnh kéo dài đặc trưng nên mỗi năm người dân Bắc Hà chỉ có thể trồng một mùa ngô. Loại ngô làm rượu phải là ngô nếp, hạt màu vàng óng, tuy cho năng suất k𓃲hông cao nhưng hạt thơm, chắc. Ngô được thu hoạch khi đã chín già trên cây, đem phơi nguyên bắp qua 1, 2 nắng rồi chất lên gác bếp để bảo quản và nấu rượu d🌳ần.
Hồng mi khi đã phơi khô chuẩn bị làm men rượu ngô. Ảnh: Tịnh Tâm.
Hồn vị làm nên thức rượu ngô hảo hạng ở Bản Phố chính là loại men làm từ hạt hồng mi, một loại cây họ cỏ, cùng loại với kê, quả như bông lau, có hạt màu đen nhỏ li ti, được trồng xen lẫn trên nương ngô, nương lúa. Hồng mi sau khi trồng 3 tháng được thu hoạch và đem phơi khô. Người H'Mông lấy hạt hồng mi cho vào cối đá nghiền nát, lọc lấy bột rồi đem nhào với nước, nặn thành bánh nhỏ. Sau đó đặt trên rơm và phơi ở chỗ ít nắng, thoáng gió đến khi những bánh men khô lại, chuyển qua 🌜màu trắng thì cất lên gác bếp.
Quy trình nấu rượu ngô của người dân Bản Phố khá kỳ công. Ngô được luộc chín, để nguội rồi trộn đều với bột men, theo một tỷ lệ nhất định và ủ kín trong thời gian 5 đến 7 ngày. Sau đó cho phần ngô đã lên men vào chưng cất rượu theo cách nấu của bà con người H'Mô🐈ng có từ nhiều đời nay.
Rượu ngô Bản Phố nấu bằng củi, luôn giữ lửa cháy nhỏ và đ൩ều, tiếp đủ nước để rượu không bị khê. Thường 3 lít rượu đầu rất nặng và cũng thơm ngon nhất nên gia chủ sẽ giữ lại để uống và tiếp khách.
Bếp nấu rượu ngô truyền thống của người H'Mông ở Bắc Hà. Ảnh: Hương Chi.
Rượu ngô Bản Phố là thức uống luôn có mặt trong những bữa cơm rượu mời khách cũ༒ng như các dịp lễ tết của người dân Bắc Hà. Chén rượu ngô không chỉ nồng đượm nghĩa tình của đất trời mà còn thấm đẫm cả mồ hôi công sức của người dân. Những ngày này, khi tiết trời miền cao nguyên trắng đang dần chuyển lạnh, chẳng còn gì tuyệt vời hơn là ngồi quây quần bên mâm cơm mời nhau chén rượu ngô Bản Phố cay cay và nhâm nhi chuyện của núi rừng.
Hương Chi