Liên minh cầm quyền của đảng Dân chủ Tự do (LDP) củng cố thế đa số trong Thượng viện Nhật Bản hai ngày sau khi cựu thủ tướng Shinzo Abe bị ám sát ở thành phố Nara hôm 8/7. Sự ra đi của ông Abe khiến LDP bước vào một chương mới, vắng bóng "người khổ🎶ng lồ" từng được xem là gương mặt đại diện cho phe bảo thủ và khát vọng cải cách hiến pháp hòa bình Nhật Bản.
Giới chuyên gia nhận định cái chết của 𒁃người thầy, người cộng sự thân thiết Shinzo Abe cũng có thể tác động đáng kể tới định hướng chính sách của Thủ tướng Fumio Kishida.
Tình hình quốc tế diễn biến phức tạp, kết hợp với mong muốn vi൩ết tiếp di sản của tiền bối cũng như những vận động chính trị nội bộ LDP có thể thúc đẩy ông Kishida, người vốn có lập trường ôn hòa, thúc đẩy chính sách tăng ngân sách quốc phòng vượt mọi kỳ vọng trước đây.
Ông Abe giữ ghế lãnh đạo chính phủ Nhật Bản với thời gian lâu nhất trong lịch sử hậu chiến, qua hai giai đoạn 2006-2007 và 2012-2020. Dù vậy, ông chưa bao giờ đạt được mục tiêu ෴của LDP là tăng ngân sách quốc phòng lên mức 2% GDP.
Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida, lãnh đạo đảng Dân chủ Tự do, ngày 11/7 phát biểu tại trụ sở đảng ở Tokyo sau khi nhận kết quả bầu cử Thượng viện. Ảnh: AP.
Ông Kishida muốn dành 6.000 tỷ yen (khoảng 45 tỷ USD) cho gói ngân sách quốc phòng tiếp theo, tăng khoảng 11% so với kế hoạch chi tiêu quốc phòng năm ngoái, một nghị sĩ LDP thân cận với ông Abe tiết lộ cho Reuters.
"Nếu đạt được mục tiêu này, những chính khách bảo thủ trong đảng sẽ ủng hộ Thủ tướng Kishida và ông ấy chắc chắn cầm quyền lâu dài"🐟, nghị sĩ giấu tên nhận định. "Ông Kishida có thể xây chắc vị trí bằng cách hiện thực hóa những▨ mong ước của ông Abe".
Với mức tăng ngân sách quốc phòng 10% mỗi năm, chi tiêu quân sự của chính phủ Nhật Bản có cơ hội đạt mốc 2% GDP trước cuối thập kỷ này. Khi đó, Nhật Bản có thể trở thành nước có chi tiêu quốc phòng lớn thứ ba thế giới, xếp sau Mỹ🉐 và Trung Quốc.
Trung Quốc, láng giềng của Nhật Bản ở bờ bên kia biển Hoa Đông, đang rót tiền cho qu♛ốc phòng gấp 4 lần Tokyo, theo phân tích năm 2021 c🅺ủa Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm.
Sự hỗ trợ từ phe bảo thủ có ý nghĩa quan trọng đối với chương trình hành động của Thủ tướn♏g Kishida.
Khi nhậm chức vào năm ngoái, ông đã tuyên bố theo đuổi một loạt chính sách kinh tế khác với học thuyết 🍰tự do kiểu mới dưới thời Abe. Sau khi từ chức thủ tướng năm 2020, ông Abe vẫn có ảnh hưởng rất lớn ở LDP, khi giữ chức ng൲ười đứng đầu Hội đồng Lý luận Chính trị Seiwa, nhóm lớn nhất trong 7 phái chính trị nội bộ LDP.
Đa số nghị sĩ LDP là thành viên Seiwa. Tính đến trước kỳ bầu cử Thượng viện, nhóm này có 90 ghế trong hai cơ quan lập pháp cấp ca🌳o nhất. Nhóm do ông Kishida dẫn dắt có 40 ghế, xếp thứ 4 trong LDP.
Bởi vậy, thu hút sự ủng hộ từ các thành viên Seiwa trong LDP sẽ là ưu tiên hàng đầu ღvới Thủ tướng Kishida, đảm bảo chương trình của ông được tiến hành suôn sẻ giữa giai đoạn mơ hồ. "Đây có thể là cơ hội để ông Kishida thúc đẩy sáng kiến mang dấu ấn riêng", Koichi Nakano, giáo sư chính trị quốc tế tại Đại học Sophia, ở thủ đô Tokyo, chia ✤sẻ.
Tàu chiến Argyle của hải quân Anh (trước), tàu Inazuma (giữa) và tàu sân bay trực thăng Kaga của Nhật Bản tập trận trên Ấn Độ Dương ngày 26/9/2018. Ảnh: Reuters.
Christopher Johnstone, lãnh đạo bộ phận nghiên cứu Nhật Bản của Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế (CSIS), cho rằng tình hình hiện nay thuận lợi cho ông Kishida đẩy mạnh chi tiêu quốc phòng. Các biến động địa chính trị thời gian qua, nổi bật là chiến sự Nga - Ukraine và căng thẳng eo biển Đài Loan, khiến dư luận Nhật Bản ủng hộ đầu tư nhiều hơn c🐟ho an ninh quốc gia.
"Ông ಌKishida đang đón làn sóng ủng hộ chưa từng có tiền lệ ở Nhật Bản về tăng ngân sách quốc phòng. Những nội dung mà ông Kishida từng đề xuất cũng không gây tranh cãi quá nhiều", Johnstone nhận định, đồng thời đánh giá mức tăng 6-7% mỗi năm cho ngân sách quốc phòng là "khả ༒thi".
Robert Ward, lãnh đạo bộ phận nghiên cứu Nhật Bản tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), đồng tình với nhận định rằng ông Kishida đã "được bật🦩 đèn xanh" tăng chi ngân sách cho năng lực phòng vệ.
Theo quy trình, ông Kishida cần công bố mức tăng chi tiêu quốc phòng kỳ vọng trước cuối tháng 8. Con số cuối cùng phải được nội các thông qua vào cuối năm. Trước đó, chính quyền Kishida cũng cần công bố bản đánh giá lại chiến lược an ninh quốc gi🔜a và lộ trình mua trang thiết bị quốc phòng cho 5 năm tới.
Katsutoshi Kawano, cựu chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản (JSDF), còn muốn chính quyền ông Kishida chi mạnh tay hơn nữa cho quốc phòng. Ôn𝄹g nhận định mức tăng gói ngân sách năm nay đạt khoảng 20% "là phù hợp", do nhu cầu bảo dưỡng và hậu cần ꦯquân sự đang rất lớn.
Nỗ lực viết tiếp di sản chính sách Abe có thể không dừng ở ngân sách quốc 🤪phòng. 💫Ông Abe từ chức năm 2020 với giấc mơ dang dở: cải cách hiến pháp hòa bình, tăng quyền cho lực lượng phòng vệ và hướng đến xây dựng quân đội chính quy.
Thủ tướng Kishida cũng cho rằng một số yếu tố trong hiến pháp, được xây dựng sau Thế chiến II, "đã lạc hậu, không đầy đủ" và cần tổ chức thảo luận để điều chỉnh. Những đảng cởi mở với ý 🎉tưởng thay đổi hiến pháp vẫn đang giữ hơn 2/3 số ghế ở Thượng viện sau cuộc bầu cử vừa qua.
Sau mùa bầu cử đầu tiên vắng bóng ông Abe, LDP tuyên bố sẽ tận dụng chiến thắng lần này để hoàn tất những mục tiêu c▨òn dang dở của cố thủ tướng, nổi bật là cải cách h♏iến pháp và củng cố vị thế quốc gia về quốc phòng.
"Chúng ta vừa giã từ một lãnh đạo vĩ đại. Biến cố này tác động mọi mặt và đó là điều không thể chối cãi. Đảng chúng ta cần đoàn kết để đối diện những thách thức khó khăn", ông Kishida nhấn mạnh trong thông điệp chiến thắng của LDP.
Thanh Danh (Theo Reuters, AP, Washington Post)