Theo PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa, Trưởng khoa Cơ xương khớp, BVĐK Tâm Anh Hà Nội, thoái hóa khớp là một rối loạn mạn tính, làm tổn thương sụn và các mô xung quanh khớp. Sụn khớp được xem là lớp đệm bao phủ bề mặt xương, cấu tạo từ tế bào sụn và chất căn bản. Sụn khớp có chức năng bảo vệ, gi𝄹ảm ma sát trong khớp và đóng vai trò như một "bộ giảm xóc".

Thoái hóa ở các khớp là tổn thương thường gặp nhất trong hơn 100 loại tổn thương viêm khớp khác nhau. Theo thống tình trạng này ảnh hưởng đến 27 triệu n🐲gười Mỹ và gần như tất cả mọi người ở độ tuổi 80. Đối với độ tuổi trẻ hơn, nam giới dễ bị thoái hóa khớp do vận động và chấn thương. Tuy nhiên, sau 70 tuổi, tỷ lệ mắc là bình đẳng giữa hai giới.

Theo nghiên cứu, tình trạng này cũng liên quan đến vấn đề chủng tộc. Kết quả cho thấy, tỷ lệ mắc thoái hóa khớp ở người Nhật 🐷khá cao trong khi người da đen ở Bắc Phi, người Đông Ấn Độ và người Bắc Trung Quốc thì tỷ lệ mắc lại rất thấp.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), giai đoạn từ 2011- 2020 được WHO xem là "Thập niên xương khớp". Riêng ở Việt Nam, theo ước tính trong một nghiên cứu về tình trạng thoái hóa khớp cho thấy tình trạng này đang ngày càng phổ biến và có dấu hiệu trẻ hóa. Thống kê chỉ ra 30% người trên tuổi 35, 60% người trên tuổi 65 và 85% người trên tuổ𒆙i 85 gặp vấn đề về thoái hóa khớp.

Vị trí thoái hóa khớp

Viê♔m khớp thoái hóa có thể ảnh hưởng đến mọi khớp trên cơ thể. Một số khớp chịu nhiều ảnh hưởng như đầu gối, cột sống, háng, ngón tay, cổ chân... Thông thường, bạn sẽ chỉ gặp các triệu chứng ở một hoặc vài khớp cùng lúc. Một số vị trí thoái hoá khớp điển hình như:

- Thoái hóa khớp gối: Là tình trạng thường gặp nhất, xảy ra khi lớp sụn bao bọc khớp gối bị hao mòn, rách hoặc tiêu biến. Phần xương khớp gối không còn được lớp sụn bảo vệ chà xát lên nhau gây đau đớn, viêm sưng hạn chế tr༺ong di chuyển. Trong nhiều trường hợp, viêm khớp do thoái hóa thúc đẩy các gai xương trên khớp gối hình꧋ thành dẫn đến bệnh gai khớp gối và làm trầm trọng hơn.

-Thoái hóa khớp háng: Những bệnh nhân gặp tình trạng khớp háng bị thoái hóa thường sẽ đi lại khó khăn. Ở giai đoạn đầu của bệnh thường khó chẩn đoán vì cơn đau có thể xuất hiện ở các vị trí khác nhau, bao🦩 gồm háng, đùi, mông hoặc đầu gối. Cơn đau có thể nhói và buốt hoặc có thể đau âm ỉ và phần hông thường cứng

-Thoái hóa khớp cùng chậu: Các triệu chứng dễ gặp nhất khi bị viêm khớp cùng chậu thường là đau thắt lưng, hông; cảm giác tê bì chân khi ngồi lâu một tư thế, mệt mỏiౠ. Thoái hóa khớp cùng chậu là tình trạng viêm khớp, sưng đau ở khớp nối xương cụ✱t nằm dưới cột sống thắt lưng và xương cánh trên. Người bệnh có thể bị ở 1 khớp hoặc cả 2 khớp cùng chậu.

-Thoái hóa khớp cổ tay, bàn tay: Thoái hóa các khớp ở bàn tay, cổ tay thường gặp ở người lớn tuổi. Lúc này, lượng máu được cung cấp để nuôi dưỡng vùng khớp nói chung và khớp bàn tay, ngón tay bị suy giảm gây ra tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng ở các sụn, giảm sức chịu lực trước tác động liên tục và hàꦍng ngày lên khớp.

-Thoái hóa khớp cổ chân: Viêm khớp thoái hóa cổ chân thường hay thường gặp ở người trên 40 hoặc có công việc sử dụng nhiều đến cổ chân như vận động viên, cầu thủ bóng đá... Bệnh tiến triển chậm, với các triệu chứng ban đầu mơ hồ, khó nhận biết. Ở giai đoạn nặng, người bệnh sẽ cảm thấy đau vùng khớp cổ chân, cảm giác nặng nề và kém linh hoạt khi vận động. Những cơn đau nhói đến khi người bệnh gắng sức hoặc tác động trực tiếp vào vùng khớp bị t🦩ổn thương.

-Thoái hóa đốt sống: Thoái hóa đốt sống cổ gây đau cổ. Thoái hóa đốt sống lưn♋g gây đau vùng thắt lưng. Các gai xương hình thành dọc theo cột sống khớp (gai cột sống) có thể kích thích các dây thần kinh cột sống, gây đau dữ dội, tê và ngứa ran ở các bộ phận bị ảnh hưở🤪ng của cơ thể.

Triệu chứng

Cáཧc biểu hiện trong thoái hóa khớp thường phát triển chậm và mức độ tăng nặng hơn theo thời gian. Các dấu hiệu thường gặp nhấ☂t bao gồm:

- Đau nhức: Các khớp bị ảnh hưởng có thể bị đau trong hoặc sau khi vận động, các cơn đau thường âm ỉ và biến mất khi người bệnh không hoạt động. Nếu không được điều trị kịp 🅺thời, các cơn đau tăng nặng về mức độ v❀à kéo dài hơn, gây cho người bệnh nhiều đau đớn và phiền toái hơn.

- Cứng khớp: Triệu chứng này thường đi kèm với những cơn đau và được thấy dễ dàng nhất sau khi⛎ bệnh nhân thức dậy, hoặc sau một thời gian không vận động, di chuyển.

-Xuất hiện tiếng khớp kêu khi di chuyển: Người bệnh có thể cảm thấy một cảm giác n𒁃óng ran khi sử dụng khớp và có thể nghe thấy tiếng lộp cộp hoặc lách cách khi cử động.

-Teo cơ, sưng tấy: Thoái hóa khớp kéo dài thường dẫn đến tình trạng sưng tấy làm biến dạng các khớp và vùng c💮ơ xung quanh khớp. Nếu không vận động trong thời gian dài sẽ gây teo cơ, đầu gối bị lệch khỏi trục...

Nguyên nhân

Nguyên nhân nguyên phát: Thoái hóa khớp xảy ra liên quan đến độ tuổi. Hàm lượng nước trong sụn khớp tăng dần theo tuổi tác. Điều này là hàm lượng và chất lượng Protid trong sụn giảm dẫn đến việc sụn khớp bắt đꦡầu thoái hóa. Vận động trong thời gian dài khiến phần sụn này bị tổn thương, gây nên tình trạng nứt, bong thậm chí là tiêu biến sụn, gia tăng ma sát giữ khớp gây nên đau và thoái hóa.

Nguyên nhân thứ phát:

-Di truyền: Tình trạng này xảy ra ở một số đối tượng có khiếm khuyết di truyền ở những gen có chức năng hình thành sụn. Việc này dẫn đến hao hụt ở꧂ sụn khớp, đẩy nhanh tình trạng thoái hóa.

-Béo phì: Thừa cân làm tăng nguy cơ thoái hóa ở khớp gối, hông và cột sống. Vì vậy việc duy trì chỉ số cơ th🍰ể hoặc giảm cân để về trọng lượng lý tưởng giúp ngăn ngừa hiện tượng thoái hóa cũng như làm giảm tốc độ tiến triển khi bệnh bắt đầu hình thành.

-Chấn thương: Đây được xem là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển tình trạng viêm khớp thoái hóa. Sử dụng khớp quá nhiều với tần suất cao: Lạm dụng một số khớp nhất định làm tăng nguy cơ phát triển viêm xương khớp. Ví dụ, với những người thường xuyên làm việc nặng nhọc về tay châ⭕n như bốc vác, làm việc thủ công đòi có nguy cơ phát triển thoái hóa khớp cಞổ tay, cổ chân cao hơn.

-Ảnh hưởng♑ bởi những bệnh xương khớp khác: Những người bị viêm khớp dạng thấp có nhiều khả năng bị thoái hóa khớp. Ngoài ra, một số tình trạng hiếm gặp, chẳng hạn như thừa sắt hoặc dư thừa hormone tăng trưởng, làm tăng cơ hội phát triển bệnh.

Những yếu tố nguy cơ

-Phát hiện gai xương ở rìa khớp (trên X Quang).

-Có dịch thoái hoá.

-Độ tuổi trên 38 tuổi

-Có dấu hiệu cứng khớp dưới 30 phút.

-Xuất hiệnౠ tiếng lách khá🐓ch, lục khục khi cử động khớp.

Điều trị

Không có cách chữa trị cho bệnh viêm xương khớp💃, nhưng tình trạng không nhất thiết trở nên tồi tệ hơn theo thời gian. Có một số phương pháp điều trị để giúp giảm các triệu chứng đau khớ𒀰p do thoái hóa.

-Tập thể dục: Đây là phương pháp điều trị quan trọng nhất dành cho những người bị viêm khớp thoái hóa. Các bài tập được khuyến nghị bao gồm kết hợp các hoạt động giúp tăng cường cơ bắp và cải thiện thể lực. Nhiều người suy nghĩ việc tập thể dục sẽ khiến những cơn đau do bệnh tăng nặng, tăng nguy cơ cứng khớp.Tuy nhiên, tập thể dục thường xuyên giúp bạn vận động, xây dựng cơ bắp và tăng cường sức mạnh cho các khớp thường giúp cải thiện các triệu chứng🐻. Rèn luyện thể lực cũng là trợ thủ đắc lực cho việc giảm cân, điều chỉnh lại tư thế, giảm căng thẳng và đặc biệt cải thiện hiệu quả các triệu chứng.

Bác sĩ hoặc một nhà vật lý trị liệu, sẽ thảo luận về những lợi ích bạn có thể có được từ việc tập thể dục và có 🦂thể đưa ra cho bạn một kế ho♊ạch tập thể dục để theo dõi tại nhà. Quá trình rèn luyện cần tuân thủ theo kế hoạch được đưa ra tránh tập sai làm ảnh hưởng xấu đến các khớp.

-Giảm cân: Thừa cân hoặc béo phì làm cho tình trạng viêm xương khớp 🧜trở nên tồi tệ hơn. Để biết bạn có thừa cân hay béo phì hay không, bạn có thể sử dụng các công cụ tính trọng lượng phù hợp. Nếu bạn đang trong tình trạng thừa cân hoặc béo phì, hãy cố gắng giảm cân bằng việc tham gia các hoạt động thể chất và có ꧃chế độ ăn uống lành mạnh hơn.

-Thuốc giảm đau: Một số⭕ thuốc giảm đau có thể được bác sĩ khuyến nghị trong điều trị để cải thiện các triệu chứng. Loại thuốc giảm đau sẽ tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của cơn đau và các tình trạng hoặc vấn đề sức khỏe khác mà bạn gặp phải. Một số thuốc được khuyến nghị sử dụng như:

-Paracetamol: Nếu bạn bị đau do viêm xương khớp, bác sĩ có thể đề nghị dùng paracetamol để tiến hành điều trị. Khi dùng para𓆏cetamol, luôn sử dụng liều mà bác sĩ đa khoa khuyến cáo và không vượt quá liều tối đa ghi trên bao bì.

-Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Nếu sử dụng paracetamol không giúp bạn kiểm soát hiệu quả các cơn đau, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống viêm không steroid (NSAID) . NSAID là thuốc giảm đau hoạt động bằng cách giảm viêm, một số NSAID có sẵn dưới dạng kem mà bạn có thể bôi trực tiếp lên cá🐬c khớp bị ảnh hưởng. Ngoài việc giúp giảm đau, chúng cũng có thể giúp giảm sưng khớp.

-Tiêm steroid: Steroidꦗ là một loại thuốc có chứa các phiên bản nhân tạo của hormone cortisol và đôi khi được sử dụng để điều trị các vấn đề về cơ xương đặc biệt đau đớn.

-Ngoài ra, điều trị thoái hoá khớp còn có các phương pháp điều trị nội khoa, hoặc phẫu thuật thay khớp. Các phương pháp điều trị cần phù hợp với bệnh và giai đoạn bệnh, do đó ngư🌠ời bệnh cần đến cơ sở y tế có chuyên khoa Cơ xương khớp để được khám, chẩn đoán và các phác đồ điều trị.

Mặc dù tình trạng viêm do thoái ♔hóa khớp phổ biến hơn khi chúng ta già đi, nhưng đây không phải là một phần tất yếu của quá trình lão hóa. Khoa học tìm hiểu nguyên nhân của viêm xương khớp, và có thể đưa ra lời khuyên để giúp ngăn ngừa bệnh hoặc sự tiến triển của bệnh và giảm bớt ảnꦯh hưởng của nó đến cuộc sống của bạn đó là:

-Kiểm soát t🍸rọng lượng: Nếu bạn đang ở mức cân nặng hợp lý, việc duy trì cân nặng đó giúp bạn có thể ngăn ngừa phát triển bệnh. Nếu bạn thừa cân, giảm cân có thể là phương pháp phòng ngừa tốt nhất để chống lại căn bệnh này.

-Rèn luyện sức khỏe từ v🎀iệc tập luyện thể dục: Một chế độ luyện tập khoa học giúp cải thiện được tình trạng sức khỏe cũng như nâng cao sự linh hoạt, dẻo dai ꦓcho các khớp. Tuy nhiên để tránh chấn thương không đáng có bạn nên tập luyện với cường độ hợp lý, có hướng dẫn viên kèm theo để tránh tập sai động tác ảnh hưởng đến các khớp.

-Tránh chấn thương: Bị chấn thương khớp khi còn trẻ có thể dẫn đến thoái hóa kh♊ớp cùng khớp khi lớn tuổi. Để tránh chấn thương khớp khi tập thể dục hoặc chơi thể thao, hãy ghi nhớ những khuyến cáo sau:

-Ăn uống khoa h♏ọc: Mặc dù không có chế độ ăn uống cụ thể nào được chứnꦍg minh là có thể ngăn ngừa bệnh nhưng một số chất dinh dưỡng nhất định có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc mức độ nghiêm trọng của tình trạng này như bổ sung axit béo omega-3, vitamin D, ăn nhiều rau xanh, trái cây và hạn chế đồ chế biến nhiệt độ cao.

-Sống lành mạnh: Một chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên sẽ giúp giữ cho cơ bắp chắc khỏe và kiểm soát cân nặng c🔜ủa bạn, điều này rất tốt cho bệnh xương khớp và mang lại lợi ích sức khỏe khác.

-Thăm khám định kỳ thường xuyên: Viêm khớp thoái hóa là một tình trạng lâu dài, người bệnh nên đi thăm khám định kỳ thường xuyên để được đánh giá và được bác sĩ cho những lời khuyên về triệu chứng hoặc 💝tình trạng hiện tại của mình.

-Tiêm phòng: Những người mắc các bệnh lâu dài như thoái hóa khớp đ♒ược khuyến khích tiêm phòng cúm hàng năm để bảo vệ khỏi bệnh cúm. Một số vắc xin khác được khuyến nghị như vắc xin phòng phế cầu giúp bảo vệ chống lại viêm phổi do phế cầu khuẩn .

Anh Ngọc